Τετάρτη 3 Σεπτεμβρίου 2014

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ - Ο ΟΛΕΘΡΙΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΟΦΙΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΚΑΝΔΑΛΑ

Της Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη
Εισαγωγή
H επιβολή της παγκοσμιοποίησης, και η  γενίκευσή της στην υφήλιο,  στη δεκαετία του ’80, σε συνδυασμό και με ακραίας και φανατικών προεκτάσεων φιλελευθερισμό, επέφερε δραματικές κοινωνικοοικονομικές μεταβολές στις σύγχρονες οικονομίες. Ωστόσο, παρότι οι μεταβολές αυτές αποτέλεσαν αντικείμενο  ευρείας  ανάλυσης και κριτικής (Negreponti-Delivanis 2002, Chap.III, 2010,Partie A Chap.1,2,3), οι επιπτώσεις τους, ωστόσο,  στον τομέα της  διατροφικής ασφάλειας προσέλκυσαν, παραδόξως, μικρότερο ενδιαφέρον εκ μέρους των ερευνητών.   Αυτό, ακριβώς, είναι το θέμα του συνεδρίου, που λαμβάνει χώρα στο Κίεβο[1],  με οργανωτές το εκεί Πανεπιστήμιο και το CEDIMES.
Πριν αρχίσω την ανάλυση  του θέματος, που επέλεξα για την εισήγησή μου,    θέλω να επισημάνω την ιδιαίτερη σπουδαιότητα αυτού του συνεδρίου, που θα ασχοληθεί διεξοδικά, με προβλήματα  ανεπαρκώς γνωστά, αλλά καθοριστικά για την επιβίωση και την ποιότητα ζωής του πληθυσμού της Γης. Πρόκειται,  ακριβώς, για το περιεχόμενο της διατροφικής ασφάλειας, θέμα ευρύτατο και περίπλοκο, που διακρίνεται σε ποσοτικές και ποιοτικές εκφάνσεις. Ο ορισμός της «διατροφικής ασφάλειας», που φαίνεται ευρέως αποδεκτός είναι ο εξής[2]« Η διατροφική ασφάλεια εξασφαλίζεται όταν το σύνολο των ατόμων, σε όλους τους καιρούς, έχουν οικονομική, κοινωνική και φυσική πρόσβαση σε διατροφή επαρκή, ασφαλή και θρεπτική και η οποία ικανοποιεί τις διατροφικές τους ανάγκες, καθώς και τις διατροφικές τους προτιμήσεις, που τους επιτρέπει να διάγουν βίο ενεργό και υγιή». Οι ποσοτικές του πλευρές μπορούν να συνοψιστούν στην ανάγκη εξασφάλισης επάρκειας βασικών ειδών διατροφής για το σύνολο του πληθυσμού της Γης, διαψεύδοντας, έτσι, την απαισιόδοξη θεωρία του κλασικού οικονομολόγου Malthus, ο οποίος στον  18ο αιώνα  υποστήριξε ότι ο πληθυσμός της υφηλίου αναπτύσσεται με γεωμετρική πρόοδο, ενώ τα μέσα διατροφής μόνο  με αριθμητική. Αυτή η διαπίστωση σημαίνει ότι η πείνα, κάποτε, θα είναι αναπόφευκτη.  Η θεωρία αυτή, αφού για μεγάλο διάστημα θεωρήθηκε εσφαλμένη,  ξαφνικά αναβίωσε, εξαιτίας του λιμού  το 2008, ωστόσο ουδόλως επαληθεύεται με βάση τα επίσημα στατιστικά δεδομένα. Αντιθέτως, σχετικά πρόσφατη έκθεση του   FAO[3]  υποστηρίζει ότι ο πλανήτης είναι απολύτως σε θέση να διαθρέψει τον πληθυσμό του[4] Αντιθέτως, οι αιτίες της κακής διατροφής  και της πείνας μεγάλου τμήματος του παγκόσμιου πληθυσμού, μεταξύ άλλων, είναι η  κακή διανομή, η ανεξέλεγκτων πια διαστάσεων ανισότητα κατανομής του εισοδήματος και του πλούτου, αλλά και η  χρηματιστηριακή κερδοσκοπία  βασικών ειδών διατροφής.   Εκτός, όμως, από την ποσοτική ανεπάρκεια των βασικών ειδών διατροφής υπάρχει και το, ολοένα εντονότερο πρόβλημα της επικινδυνότητας των τροφίμων που καταναλίσκουμε, εξαιτίας της περιεκτικότητάς τους σε τοξικές και, συχνά θανατηφόρες ουσίες.  Αναμφίβολα, υπήρχαν ανέκαθεν τέτοιες ουσίες στα τρόφιμα, αλλά ωστόσο μετά την επικράτηση, στην υφήλιο της παγκοσμιοποίησης και ενός άκρατου νεοφιλελευθερισμού, έχει διογκωθεί σε  ανεξέλεγκτο πια βαθμό αυτό το πρόβλημα της ποιότητας των τροφίμων.
Ποσοτική και ποιοτική ανεπάρκεια τροφίμων είναι δυνατόν να αποδοθεί, συλλήβδην, σε ατέλειες της αγοράς. Ωστόσο, όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια αυτού της μελέτης, δεν είναι διόλου εκτός πραγματικότητας το επιχείρημα, ότι τα όσα δραματικά συμβαίνουν στο χώρο της διατροφής δεν οφείλονται μόνο σε ατυχήματα, αλλά και σε  ενσυνείδητες επιλογές (Lapage 2013).  Που σημαίνει ότι η ζωή και η υγεία των κατοίκων της γης τίθεται σε συνεχή κίνδυνο, προκειμένου να ικανοποιηθούν στόχοι, οι οποίοι κατά καιρούς συγκεντρώνουν  υψηλότερο βαθμό προτεραιότητας.
Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας που περιλαμβάνει  δύο κύρια  μέρη,  θα αναφερθώ πρώτον στην αποτυχία της νεοφιλελεύθερης θεώρησης να διασφαλίσει την διατροφική ασφάλεια, και δεύτερον στις κυριότερες μορφές και αιτίες αυτής της ανασφάλειας.  Τέλος, στο γενικό συμπέρασμα, θα γίνει σύντομη αναφορά στις προϋποθέσεις αποτελεσματικής αντιμετώπισης αυτού του  τόσο ζωτικού προβλήματος.